Niepowodzenia związane z zajściem w ciążę wymagają wykonania szerokiej diagnostyki. Tylko rozpoznanie przyczyny pozwala na postawienie trafnej diagnozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Pacjenci, którzy trafiają do kliniki leczenia niepłodności poddawani są różnego rodzaju testom i procedurom medycznym. Dzięki nim lekarz może określić jakie są szanse pary na to, aby naturalnie począć dziecko. Wykonuje się zatem zarówno badanie płodności kobiety, jak i sprawdzenie jakości nasienia mężczyzny.
Czynniki, które mogą przyczynić się do problemów z zajściem w ciążę
W przypadku kobiety o tym, czy będzie ona mogła mieć dzieci decyduje przede wszystkim tzw. rezerwa jajnikowa. Oznacza ona to, ile komórek jajowych przygotowanych do zapłodnienia znajduje się w jajnikach. Mimo, że przeciętna ich ilość w całym cyklu rozrodczym wynosi aż 300 tysięcy, to ilość ta zmniejsza się pod wpływem różnych czynników.
Prowadzone przez naukowców badania na płodność u kobiet wskazują, że rezerwa jajnikowa zmniejsza się wraz z wiekiem i zaczyna drastycznie spadać po ukończeniu 35 lat. Niekorzystnie wpływa też palenie tytoniu i picie alkoholu. Zdolność do zajścia w ciąże zmniejsza się też po wielu przebytych chorobach. Czasami przyczyna leży też w uwarunkowaniach genetycznych. Jeśli w rodzinie występowały podobne problemy, to jest prawdopodobnie, że kolejne należące do niej kobiety też będą miały trudności z zajściem w ciążę.
Jakie badania można wykonać, aby sprawdzić płodność kobiety?
Wywiad przeprowadzony przez lekarza jest jedynie wstępem do tego, aby rozpocząć diagnostykę, mającą na celu ustalenie przyczyny. Zleca się jeden z dostępnych testów płodności dla kobiet. Najczęściej zaczyna się od mało inwazyjnych metod i wykonuje badania hormonalne. Ich poziom ma ścisły związek z możliwością zajścia w ciążę, a wszelkie nieprawidłowości w tym zakresie mają olbrzymi wpływ na to, czy para doczeka się potomstwa.
Podstawowy test na płodność dla kobiet to badanie poziomu AMH (Anti-Müllerian Hormone) we krwi. Dzięki niemu można sprawdzić rezerwę jajnikową oraz określić jakie są dostępne zasoby gotowych do zapłodnienia komórek. W zależności od wyniku decyduje się, czy konieczne jest włączenie leków. To także wiarygodna podstawa do tego, aby ocenić możliwość naturalnego zajścia w ciążę. Badanie jest też przydatne do wykrywania zespołu policystycznych jajników.
Skuteczny test na płodność damską to także sprawdzenie poziomu hormonów FSH (folitropina). Jest to hormon produkowanym przez przysadkę mózgową. Wpływa on na dojrzewanie pęcherzyków Graafa i reguluje pracę układu rozrodczego. Dodatkowo FSH pobudza też syntezę estrogenów oraz progesteronu. Jego poziom ma zatem wpływ na przebieg całego cyklu menstruacyjnego.
Jako badanie uzupełniające zleca się także ustalenie poziomu prolaktyny. Jej zbyt wysoki poziom hamuje owulację. Konsekwencją tego stanu jest utrudnione zajście w ciążę lub tendencja do nawykowych poronień. Lekarz może zlecić podstawową i poszerzoną diagnostykę.
Badania diagnostyczne stosowane w leczeniu niepłodności
Współczesna ginekologia coraz częściej skupia się na pomocy parom, które mają problem z poczęciem dziecka. Dlatego też wykorzystuje się nie tylko badania hormonalne, ale również różnego typu metody obrazowe, pozwalające na ustalenie przyczyny. Jak sprawdzić płodność u kobiety? Powszechnie wykorzystywana jest ultrasonografia. To proste, tanie, bezbolesne i łatowodostępne narzędzie diagnostyczne pozwala zaobserwować zmiany w obrębie miednicy mniejszej takie jak polipy i mięśniaki macicy, czy torbiele przydatków, oraz zrosty i guzy endometrialne.
Bardziej inwazyjną metodą, wymagającą krótkiego znieczulenia dożylnego (ogólnego) jest histeroskopia. Procedura ta pozwala na ocenę budowy jamy macicy od środka. Dzięki niej można potwierdzić oraz usunąć różnego typu zmiany takiej jak mięśniaki, polipy i zrosty wewnątrzmaciczne. Stanowią one często barierę, która utrudnia zagnieżdżenie się zarodka.
Czasami przyczyna może leżeć w niedrożności jajowodów. Dlatego, aby ocenić ich stan, wykonuje się badanie niepłodności u kobiet określane jako Sono-HSG. Wykonanie go polega na podaniu przez cewnik roztworu soli fizjologicznej. Płyn wprowadza się do szyjki macicy, jamy macicy i jajowodów, a jego rozprowadzenie obserwuje w obrazie USG. Brak wypełnienia jajowodu oznacza brak drożności jajowodu. Jest to tylko metoda obrazowania, nie jest metodą leczniczą, aby usunąć niedrożność, konieczna jest operacja laparoskopowa, ale nie zawsze usunięcie niedrożnosci jest możliwe.
Genetyczne badania stosowane w diagnostyce niepłodności u kobiet
Ostatnia grupa diagnostyki stosowanej w ustaleniu przyczyny problemów z zajściem w ciążę to kariotyp oceniający prawidłowość roskładu chromosomowów (prawidłowy garnitur chromosomalny, lub jego zaburzenia), oraz duże zmiany w obrębie chromosomowów ich struktury: delecje, translokacje, które mogą nie dawać widocznych objawów, ale mogą przyczynić się do obniżenia płodności u kobiety w wieku rozrodczym.
Do najczęstszych zaburzeń genetycznych należą mutacje PAI1, MTHFR oraz Trombofilia wrodzona, które odpowiadają za najwiecej problemów z zajściem w ciążę, wczesnymi stratami, lub obumaciami płodów. Zdarzają się pacjentki po kilku – kilkunastu stratach. Zdiagnozowanie przyczyny i wdrożenie odpowiedniej suplementacji lub postepowania przeciwzakrzepowego znacząco redukuje u nich problem z zajściem i utrzymaniem ciąży.
Często występującą mutacją genetyczną odpowiedzialną za trudności z zajściem w ciążę jest mutacja w genie SCRAB1. Powoduje ona trwałe zaburzenia w produkcji progesteronu. Hormon ten jest niezbędny do zajścia w ciążę i jej późniejszego utrzymania. Czasami wykrywa się też mutację w genie CYP21. Ta z kolei brak miesiączki i zaburzenia w produkcji komórek jajowych.
Lekarz zlecający badania na płodność u kobiet bierze pod uwagę szereg czynników. Najczęściej zaczyna się od podstawowej diagnostyki i w zależności od wyników kieruje na kolejne badania.