Niepłodność wtórna to niemożność zajścia w kolejną ciążę, choć poprzednie starania o dziecko zakończyły się sukcesem. Najczęściej bezpłodność wtórna dotyczy osób po 30-tym roku życia i ma związek ze zmianami zachodzącymi w ludzkim organizmie. Jeśli nie jest całkowitą bezpłodnością, można skutecznie ją leczyć. Co powoduje niepłodność wtórną i jakie badania należy wykonać, aby wykryć źródło problemu?
Niepłodność pierwotna i wtórna – na czym polega?
Niepłodność pierwotna i wtórna to stan, kiedy para nie może począć dziecka pomimo regularnych starań przez okres co najmniej 12 miesięcy. Niepłodność wtórna od pierwotnej różni się tym, że dotyczy osób, którym poprzednio udało się zajść w ciążę (zakończoną porodem lub poronieniem). Warto pamiętać, że termin niepłodności wtórnej rozciąga się również na te przypadki, kiedy kobieta może zajść w ciążę, ale nie jest w stanie jej donosić. Co ważne, przyczyny niepłodności wtórnej mogą leżeć zarówno po stronie kobiety, jak i po stronie mężczyzny, dlatego o problemie mówi się w odniesieniu do par, a nie potencjalnych matek.
Co powoduje niepłodność wtórną?
Istnieje kilka możliwych przyczyn niepłodności wtórnej. Warto podzielić je na te, które mogą powodować niepłodność u kobiet oraz na te powodujące niepłodność u mężczyzn. W przypadku kobiet najczęstszą przyczyną niepłodności jest wiek. Wraz z wiekiem zmniejsza się ilość i jakość komórek jajowych, a zwiększa ryzyko poronień. Nierzadko występuje także niepłodność wtórna po cesarce, która jest skutkiem powstawania zrostów po nacięciu chirurgicznym. Takie zrosty mogą uciskać narządy wewnętrzne (jajowody i macicę), utrudniając przemieszczanie się i zagnieżdżanie zapłodnionych komórek jajowych. Również kobiety, które rodziły naturalnie, mogą mieć problem z niepłodnością wtórną, spowodowaną na przykład uszkodzeniem szyjki macicy. Inne przyczyny niepłodności wtórnej u potencjalnych matek (ICD-10: N97) to:
- endometrioza,
- zabiegi narządów rodnych,
- zaburzenia hormonalne,
- niedrożność jajowodów,
- choroby cywilizacyjne, jak cukrzyca, nadciśnienie.
Niepłodność wtórna u mężczyzn (ICD-10: N46) również może być spowodowana wiekiem, ponieważ z czasem pogarsza się jakość nasienia i zmniejsza jego ilość. Poza tym, niemożność poczęcia dziecka bywa spowodowana stanami zapalnymi i infekcjami narządów płciowych. Duży wpływ na płodność u mężczyzn ma też styl życia, np. używki, zła dieta.
Warto wspomnieć również o czymś takim, jak niepłodność wtórna idiopatyczna – jest to stan, kiedy para nie może spłodzić dziecka, choć poprzednio odnosiła już sukcesy w tym zakresie, a wyniki badań nie wykazują żadnych anomalii ani u kobiety, ani u mężczyzny.
Jakie badania wykonuje się przy niepłodności wtórnej?
Niepłodność wtórna badania to bardzo ważne zagadnienie, bowiem dopiero znając przyczynę problemu, można wdrożyć skuteczne leczenie. Co ważne, zlecone przez lekarza badania będą inne w przypadku niepłodności wtórnej i pierwotnej. Jeśli chodzi o kobietę, może to być:
- badanie ginekologiczne,
- badanie USG jamy brzusznej pod kątem zrostów,
- badania hormonalne: oznaczenie poziomu progesteronu, estrogenów, testosteronu, hormonu luteinizującego LH, a także hormonów tarczycy TSH, Ft3 i Ft4.
Jeśli te badania nie wykażą, skąd wzięła się niepłodność wtórna jakie badania wykonuje się u mężczyzn? Najczęściej jest to:
- analiza parametrów nasienia (seminogram),
- specjalistyczne badanie nasienia,
- badania hormonalne, w tym: poziom testosteronu, estradiolu, prolaktyny, a także FSH i LH,
- biopsja jąder (w przypadku braku plemników w nasieniu).
Leczenie niepłodności wtórnej
Wiele par zastanawia się, czy niepłodność wtórna jest odwracalna. Warto wiedzieć więc, że ginekologia odróżnia niepłodność od bezpłodności. Jeśli para nie może spłodzić dziecka, mówi się o niepłodności, która jest problemem przejściowym. Natomiast bezpłodność to trwały brak możliwości poczęcia dziecka. Jeśli więc para upewni się, że ma do czynienia z niepłodnością, a nie z bezpłodnością, może liczyć na odwrócenie tego stanu rzeczy poprzez modyfikację trybu życia i zastosowanie odpowiednich procedur medycznych.
Kiedy w grę wchodzi niepłodność wtórna leczenie oparte na wynikach badań może sprowadzać się do:
- modyfikacji stylu życia,
- zasięgnięcia pomocy psychologicznej lub psychiatrycznej,
- zastosowania terapii hormonalnej,
- poddania się zabiegom operacyjnym, służącym usunięciu zaburzeń, anomalii czy schorzeń,
- inseminacji, czyli bezpośrednim wprowadzeniu nasienia do macicy celem zapłodnienia komórki jajowej,
- zapłodnienia in vitro, czyli zapłodnienia pozaustrojowego i umieszczenia zarodka w macicy.
Szukając odpowiedzi na pytanie „jak leczyć niepłodność wtórną?”, warto pamiętać, że nawet po stwierdzeniu niepłodności u jednego z partnerów, należy wykonać niezbędne badania również u drugiej osoby, aby wykluczyć możliwość istnienia niepłodności jednocześnie u kobiety i u mężczyzny. Ponieważ najczęstszą przyczyną problemu jest wiek, nie należy zwlekać z podjęciem decyzji o leczeniu. Już po pół roku bezowocnych starań najlepiej udać się do kliniki i wykonać niezbędne badania diagnostyczne.