Niepłodność pierwotna to problem, który może dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Z tego względu dla skutecznego leczenia niepłodności bardzo istotna jest szczegółowa diagnoza obojga partnerów, która pozwoli parze wdrożyć indywidualny plan leczenia. Warto pamiętać, że istnieje niepłodność pierwotna i niepłodność wtórna, a terminów tych nie należy mylić z bezpłodnością.
Niepłodność pierwotna – na czym polega?
Wiele par szuka odpowiedzi na pytanie „niepłodność pierwotna co to jest?”. Na wstępie należy zaznaczyć, że niepłodność pierwotna to nie to samo, co bezpłodność pierwotna, choć terminy te bywają stosowane zamiennie – i jest to błędem. Niepłodność pierwotna to brak możliwości spłodzenia pierwszego dziecka. Problem dotyczy par, czyli i kobiety, i mężczyzny. Charakteryzuje go również odwracalność, czyli możliwość skutecznego wyleczenia. Jeśli niepłodność dotyczy pary, której uprzednio udało się zajść w ciążę, mówi się o niepłodności wtórnej. Natomiast bezpłodność pierwotna lub wtórna to trwała niezdolność do stania się rodzicem. Również ten problem może dotyczyć zarówno kobiety, jak i mężczyzny.
Niepłodność pierwotna a niepłodność wtórna
Ponieważ niepłodność pierwotna i wtórna znacząco się od siebie różnią, warto wyjaśnić dokładniej, na czym polega ta różnica. Niepłodność jest pierwotna, jeśli kobieta nigdy nie była w ciąży, bądź zaszła w ciążę, która zakończyła się poronieniem lub urodzeniem martwego dziecka. Natomiast niepłodność wtórna to taka forma niepłodności, kiedy kobieta nie może zajść w ciążę, choć była już w ciąży przynajmniej raz i ciąża ta zakończyła się porodem (narodzinami dziecka).
Kiedy diagnozuje się niepłodność?
Niepłodność małżeńską podejrzewa się w momencie, kiedy para po okresie 12 miesięcy współżycia z częstotliwością 3-4 razy w tygodniu oraz bez stosowania jakichkolwiek metod antykoncepcji nie może zajść w ciążę. Badania diagnostyczne w kierunku niepłodności można zacząć jednak wcześniej. Wskazaniami do podjęcia takiej decyzji powinny być:
- wiek kobiety – po 35. roku życia,
- podejrzenie zaburzeń rytmu krwawień miesięcznych,
- podejrzenie endometriozy,
- podejrzenie patologii jajowodów lub macicy.
Należy pamiętać jednak, że problem niepłodności pierwotnej dotyczy obojga partnerów, nie tylko kobiety.
Przyczyny niepłodności pierwotnej
Wiedząc, co oznacza termin niepłodności pierwotnej i bezpłodności pierwotnej, warto poznać również przyczyny tego pierwszego problemu. Przyczyna niepłodności pierwotnej może leżeć po stronie kobiety lub po stronie mężczyzny. Jeśli chodzi o niepłodność kobiecą (ICD 10: N97), to najczęściej jest ona spowodowana:
- wadami macicy, która nie jest w stanie przyjąć zarodka, np. macica podwójna,
- wadami śluzu szyjkowego, np. obecność enzymów niszczących plemniki,
- wadami szyjki macicy,
- zaburzeniami jajeczkowania,
- niedrożnością jajowodów,
- endometriozą,
- chorobami przewlekłymi, np. chorobą tarczycy,
- zaburzeniami hormonalnymi,
- niekorzystnym stylem życia (stres, nadużywanie alkoholu, złe nawyki żywieniowe).
Należy pamiętać, że niepłodność pierwotna przyczyny może mieć także po stronie męskiej – jest to wtedy niepłodność męska (ICD 10: N46). Do jej powstania mogą przyczynić się:
- zaburzenia pracy jąder,
- urazy jąder,
- niedrożność dróg nasiennych,
- infekcje dróg moczowo-płciowych,
- stany zapalne jąder,
- słaba ruchliwość plemników,
- zbyt mała liczba plemników,
- nieprawidłowości wytrysku,
- zaburzenia o podłożu psychicznym,
- narażenie na toksyny, w tym dym papierosowy.
Niepłodność pierwotna badania
Jeśli chodzi o zagadnienie „niepłodność pierwotna a zajście w ciążę” to najważniejszą kwestią jest tutaj diagnostyka. Niepłodność jest uleczalna, zatem para, która nie może spłodzić dziecka, zawsze ma szanse na poczęcie, przy czym im szybciej znajdzie przyczynę problemu i wdroży odpowiednie leczenie, tym te szanse są oczywiście większe. Badania niepłodności należy przeprowadzić u obojga partnerów. Obejmują one przede wszystkim szczegółowy wywiad lekarski oraz badania fizykalne. Na dalszym etapie zwykle wykonuje się natomiast:
- laparoskopię, która pozwala zbadać stan jajowodów, a także stwierdzić ewentualne istnienie endometriozy,
- HSG, czyli rentgen jajowodów i macicy,
- badania hormonalne – u kobiet AMH i FSH, a u mężczyzn poziomu testosteronu,
- morfologię plemników,
- testy na brak plemników,
- badania USG,
- badania przesiewowe pod kątem ewentualnych zakażeń,
- spermiogram (badanie spermy).
Leczenie niepłodności pierwotnej
Leczenie niepłodności pierwotnej to złożony proces, który uzależniony jest od wyników diagnozy. W zależności od tego, co wykażą szczegółowe badania, lekarz może zlecić parze:
- leczenie operacyjne, np. w przypadku mięśniaków, zrostów, niedrożności jajowodów, żylaków powrózków nasiennych,
- farmakoterapię (leki), np. w przypadku zaburzeń jajeczkowania,
- regulację zaburzeń hormonalnych,
- inseminację domaciczną, np. przy endometriozie czy zaburzeniach parametrów nasienia,
- in vitro, czyli zapłodnienie pozaustrojowe.
Równolegle para może zadbać o poprawę swojej płodności poprzez zmianę stylu życia i nawyków. Wskazane jest stosowanie diety bogatej w selen i cynk, utrzymywanie odpowiedniego poziomu aktywności fizycznej oraz unikanie używek, takich jak papierosy czy alkohol.