Przedwczesne wygasanie czynności jajników (POF) – objawy, leczenie, ciąża
Praca jajników powinna wygasać stopniowo tuż przed wkroczeniem w okres menopauzy – jest to bowiem proces naturalny. Niestety, u niektórych kobiet dochodzi do tak zwanej przedwczesnej niewydolności jajników, czyli do wygasania czynności jajników przed 40. rokiem życia. Co może doprowadzić do takiego stanu patologicznego i czy można leczyć przedwczesne wygasanie czynności jajników (POF)?
Czym jest przedwczesne wygasanie czynności jajników?
Zgodnie z definicją, przedwczesne wygasanie czynności jajników (premature ovarian failure, w skrócie POF) to ustanie funkcji jajnika przed 40. rokiem życia. Pojęcie to oznacza, że jajnik przestaje pełnić swoją funkcję hormonalną i germinatywną – dochodzi do zahamowania owulacji, co skutkuje niepłodnością, a także do obniżenia stężenia estrogenów. Przedwczesne wygaszanie funkcji jajników u kobiet rozpoznaje się u około 1 na 100 pacjentek przed 40. rokiem życia.
Jakie są objawy i skutki przedwczesnego wygasania czynności jajników?
Jeśli chodzi o przedwczesne wygasanie czynności jajników objawy tego stanu patologicznego to przede wszystkim zaprzestanie miesiączkowania lub rzadkie miesiączki u kobiet przed 40. rokiem życia, co wiąże się ze spadkiem poziomu estrogenów w organizmie. Objawem POF jest też znaczne obniżenie płodności. Nierzadko pojawiają się tak zwane objawy wypadowe, charakterystyczne dla menopauzy, jak uderzenia gorąca, zaburzenia snu, zmiany nastroju czy problemy z koncentracją. POF skutkuje jednak również poważnymi problemami zdrowotnymi, w tym zmniejszeniem gęstości mineralnej kości, zwiększeniem podatności na złamania i rozwój chorób układu krążenia. Dochodzi także do zaniku błony śluzowej okolic układu moczowo-płciowego, co zwiększa skłonność do podrażnień i infekcji.
Co wywołuje przedwczesne wygasanie czynności jajników?
Diagnoza przedwczesnego wygasania czynności jajników nie zawsze znajduje swoje medyczne wytłumaczenie. POF może być spowodowane wieloma różnymi czynnikami, w tym:
• genetycznymi, na przykład przy zespole Turnera, zespole łamliwego chromosomu X,
• autoimmunologicznymi – współistnienie takich chorób jak choroba Hashimoto, cukrzyca typu I, celiakia, bielactwo, toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów, choroba Addisona, miastenia, niedokrwistość złośliwa,
• enzymatycznymi – wrodzone niedobory enzymatyczne mogą prowadzić do POF, np. galaktozemia,
• jatrogenne – POF może być wynikiem leczenia onkologicznego oraz operacji jajników,
• środowiskowe – palenie papierosów i infekcje wirusowe (niektóre) mogą prowadzić do POF.
Jak wygląda leczenie przedwczesnego wygasania czynności jajników?
Rozpoznanie przedwczesnego wygasania czynności jajników rozpoczyna się najczęściej od wywiadu i badania ginekologicznego. Ginekolog wykonuje USG przezpochwowe, które pozwala ocenić ilość pęcherzyków w jajnikach. Może też zlecić pomiar hormonów, czyli oznaczenie rezerwy jajnikowej. W badaniach laboratoryjnych POF można stwierdzić na podstawie niskiego stężenia hormonów: estradiolu i AMH, a wysokiego stężenia FSH. Dodatkowe badania, jakie można wykonać to pomiar gęstości kości kręgosłupa czy badania genetyczne. Jeśli chodzi o przedwczesne wygasanie czynności jajników leczenie powinno być przede wszystkim przyczynowe, o ile jest to możliwe. Poza tym, podstawą kuracji jest terapia hormonalna zastępcza, czyli suplementacja estrogenowo-progesteronowa, prowadzona do momentu występowania naturalnej menopauzy. Według niektórych badań, skuteczność w leczeniu POF można osiągnąć za pomocą terapii immunomodulującej, na przykład polegającej na podawaniu wysokich dawek kortykosterydów. Nowością w leczeniu przedwczesnej niewydolności jajników jest również suplementacja melatoniny, która wpływa korzystnie na pracę tarczycy i podwyższa poziom gonadotropin.
Czy można zajść w ciążę przy POF?
Przedwczesne wygasanie czynności jajników a ciąża to bardzo trudny temat. Wiele osób zastanawia się bowiem, czy da się wyleczyć POF. Odpowiedź na to pytanie zależy w głównej mierze od przyczyny wystąpienia niewydolności jajników. Jeśli prowadzi do niej na przykład choroba, jaką jest celiakia, zmiana diety na bezglutenową może doprowadzić do powrotu czynności jajników, a tym samym umożliwić kobiecie zajście w ciążę. Z tego powodu tak ważne jest prawidłowe rozpoznanie przyczyny POF i wdrożenie odpowiedniego leczenia pierwotnego schorzenia, jeśli jest to możliwe. W postępowanie terapeutyczne w przypadku kobiet z przedwczesnym wygasaniem czynności jajników powinni być włączeni różni specjaliści, czyli nie tylko ginekolog, ale również endokrynolog, neurolog czy kardiolog. Może okazać się jednak, że proces przedwczesnej niewydolności jajników jest już nieodwracalny. Zasadniczo, szacuje się, że kobiety chore na POF mają około 5-8% szans na spontaniczne zajście w ciążę. W przypadku niepowodzeń, zaleca się natomiast skorzystanie z zapłodnienia metodą in-vitro. Warto wspomnieć również, że jeśli kobieta ma zostać poddana leczeniu onkologicznemu, powinna rozważyć możliwość zamrożenia swoich komórek jajowych przed podjęciem terapii (zapobiegawczo).
http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2015/01/pnm_2014_860-864.pdf
https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/choroby/267519,przedwczesna-niewydolnosc-jajnikow